Ogólnopolski Dzień Transplantacji: 26 stycznia

Andrzej kontra chłoniak
Jednym z podopiecznych Fundacji DKMS, który w 2017 roku przeszedł przeszczepienie szpiku od dawcy niespokrewnionego, jest Andrzej. Gdy zachorował na chłoniaka – nowotwór układu limfatycznego - miał 24 lata. Był pływakiem, z planami na przyszłość - i 20 centymetrowym guzem, umiejscowionym w klatce piersiowej.

Nigdy nie przeszło mi przez myśl, że kiedykolwiek będę musiał zmierzyć się z tak trudną chorobą, jaką jest nowotwór. Przez lata prowadziłem zdrowy tryb życia - byłem pływakiem i ze sportem wiązałem swoją przyszłość. Któregoś dnia usłyszałem diagnozę - chłoniak. To był szok. Po sześciu miesiącach leczenia, kiedy znaleziono u mnie komórki w OUN-ie i mózgu, okazało się, że potrzebuję przeszczepienia od zgodnego dawcy niespokrewnionego -  wspomina Andrzej Dziedzic, biorca komórek krwiotwórczych.

Wiedziałem, jak trudne jest znalezienie dawcy. Miałem szczęście - znalazł się w Niemczech. Przygotowanie do samego przeszczepu trwało 10 dni. Czekając na transplantację, przez dwa dni dzieliłem salę z dwoma innymi pacjentami - niestety nie dożyli przeszczepienia, a przez kolejne siedem przebywałem w izolatce, czekając na podanie materiału przeszczepowego.

Rozpoczęło się moje drugie życie, dzięki temu, że mężczyzna z Niemiec zdecydował się zarejestrować jako potencjalny dawca szpiku, a gdy potrzebowałem jego pomocy - był gotów bezinteresownie oddać cząstkę siebie. W woreczku, podłączonym do kroplówki, były 234 ml krwiotwórczych komórek, które uratowały mi życie. Transplantacja trwała półtorej godziny, a po niej zaczęło się moje drugie życie. Dziś, 2 lata później, jestem zdrowy -  dodaje Andrzej.

Dawca szpiku – „bliźniak genetyczny"
Genotyp jest niezwykle różnorodny - to około 5 mld kombinacji, dlatego szanse na znalezienie zgodnego dawcy są bardzo niskie. Prawdopodobieństwo wynosi 1:20 000, a gdy mamy rzadki genotyp nawet 1: kilku mln. Tylko 25 procent pacjentów wymagających przeszczepienia znajduje zgodnego dawcę w rodzinie – w pozostałych 75 procentach potrzebny jest dawca niespokrewniony – „bliźniak genetyczny".

„Bliźniak genetyczny" to osoba, której antygeny zgodności tkankowej (tzw. HLA) są takie same, jak osoby chorej. Żeby można było wykonać przeszczepienie, najlepiej, aby zgodność w zakresie cech tkankowych była 100 proc., albo przynajmniej 90 proc. (czyli 9 na 10 cech tkankowych). W wyjątkowych sytuacjach dopuszcza się zgodność w zakresie 8 cech. Im większa zgodność pomiędzy dawcą a biorcą, tym większa szansa, że przeszczep się przyjmie i pacjent wróci do zdrowia.

Jak pobiera się szpik? – dwie metody
Szpiku nie pobiera się z kręgosłupa! W tym celu stosuje się dwie bezpieczne dla dawcy metody. Pierwszą, częściej stosowaną metodą (w ponad 80 proc. przypadków), jest pobranie krwiotwórczych komórek macierzystych z krwi obwodowej, czyli metodą tzw. aferezy. Zabieg trwa ok. 4-5 godzin, nie wymaga znieczulenia, przypomina donację krwi, a po jego zakończeniu dawca wraca do domu.

Drugą, stosowaną w mniej niż 20 proc. przypadków metodą, jest pobranie szpiku z talerza kości biodrowej. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu ogólnym i trwa do 60 minut.  Dawca, na czas procedury - czyli dwa dni, pozostaje w szpitalu. Organizm Dawcy regeneruje się bardzo szybko i w ciągu 2-3 tygodni wraca do stanu sprzed pobrania.

O tym, która z metod zostanie zastosowana u konkretnego dawcy, zwykle decyduje ośrodek prowadzący pacjenta – uwzględniając jego stan zdrowia oraz chorobę, z którą walczy.

Kto może zostać dawcą?
Potencjalnym dawcą szpiku może zostać każdy, kto chce pomóc, jest ogólnie zdrową osobą pomiędzy 18. a 55. rokiem życia, i waży nie mniej niż 50 kg - ale też nie zmaga się z otyłością.

Żeby dołączyć do bazy Dawców Fundacji DKMS, wystarczy wejść na stronę DKMS i zamówić darmowy pakiet do samodzielnego pobrania wymazu, z wewnętrznej strony policzka. Te kilka minut może uratować komuś życie.

Co roku w Polsce ok. 800 pacjentów zostaje zakwalifikowanych do allogenicznego przeszczepienia szpiku, a każdego dnia średnio czterech dawców z bazy Fundacji DKMS oddaje krwiotwórcze komórki macierzyste, żeby uratować komuś życie.

Transplantacja szpiku – na czym polega?
Allogeniczna transplantacja szpiku polega na pobraniu krwiotwórczych komórek macierzystych od dawcy rodzinnego lub niespokrewnionego - i przeszczepieniu ich biorcy. Po zabiegu krwiotwórcze komórki dojrzewają w organizmie pacjenta, przekształcając się w: leukocyty (białe krwinki), erytrocyty (czerwone krwinki) oraz trombocyty (płytki krwi).

Po przeszczepieniu rozpoczyna się tzw. okres potransplantacyjny, czyli czas na przyjęcie przeszczepu, który trwa ok. 14-30 dni. To bardzo trudny, decydujący czas. Jeśli po jego upływie okaże się, że w krwi obwodowej pacjenta pojawiły się nowe krwinki białe oraz trombocyty, i nie ma potrzeby przetaczania preparatów krwi, to znak, że szpik się wszczepił, czyli zaczął pracować.

Wówczas znacząco zwiększa się szansa na to, że szpik kostny odbuduje się prawidłowo, a chory wyzdrowieje -  tłumaczy dr Tigran Torosian, lekarz hematolog, Dyrektor Medyczny Fundacji DKMS.