Celiakia i mukowiscydoza - bliskie związki

Celiakia jest chorobą autoimmunologiczną, którą wywołuje gluten - białko obecne m.in. w pszenicy, jęczmieniu, życie, a w konsekwencji - w żywności, takiej jak pieczywo i makaron.

U osoby z celiakią obecność glutenu sprawia, że układ odpornościowy atakuje śluz, który wyściela wnętrze jelita cienkiego. Może to wywołać szereg objawów trawiennych: wzdęcia, nudności, wymioty, przewlekłą biegunkę i ból brzucha. Skuteczny środek zaradczy to unikanie glutenu.

Badania, opublikowane ostatnio w The EMBO Journal, wskazują na nowe cele terapeutyczne, które mogą wkrótce doprowadzić do skutecznego leczenia choroby. Badania te prowadzili: Luigi Maiuri z Instytutu Naukowego San Raffaele w Mediolanie, Valeria Raia z Uniwersytetu w Neapolu Federico II i Guido Kroemer z Paris Descartes University.

Luigi Maiuri wyjaśnia punkt wyjścia do badań: zauważliśmy, że częstość występowania celiakii jest około trzy razy wyższa wśród osób z mukowiscydozą (stan, w którym gruba warstwa śluzu gromadzi się w płucach i jelitach).

- To współwystępowanie sprawiło, że zaczęliśmy się zastanawiać, czy istnieje związek między dwiema chorobami na poziomie molekularnym - mówi Maiuri.

Mukowiscydoza spowodowana jest mutacjami w genie, który koduje białko zwane transbłonowym konduktorem mukowiscydozy (CFTR). Naukowcy z Uniwersytetu Stanforda odkryli molekularny "przełącznik", który może być kluczem do zapobiegania celiakii.

CFTR jest białkiem transportującym jony, które m.in. wpływa na postać śluzu. Kiedy to białko jest wadliwe, śluz staje się lepki i ciężki. Mutacje genetyczne w CFTR aktywują także układ odpornościowy, uruchamiając szereg reakcji w płucach i jelitach. Takie niekorzystne zmiany przypominają wpływ glutenu na ludzi z celiakią, dlatego zespół naukowców postanowił szczegółowo zbadać reakcje łańcuchów molekularnych, mając nadzieję na odkrycie, co kryje się pod podobieństwami.

To własnie CFTR ma zasadnicze znaczenie w nadwrażliwości na gluten. Uczeni zbadali osoby nietolerujące gluten i odkryli, że peptyd o nazwie P31-43 wiąże się z CFTR, hamując jego funkcje. Doprowadza to do stanu zapalnego. 

Naukowcy postawili na związek zwany VX-770, bo może on powstrzymywać P31-43 przed osłabianiem funkcji CFTR (VX-770 to wzmacniacz CFTR - związek farmakologiczny opracowany przez specjalistów w celu leczenia mukowiscydozy).

Zespół zaaplikował myszom nietolerującym gluten VX-770 i odkrył, że związek ten zapobiega u gryzoni objawom jelitowym.

Taką samą zależność zaobserwowano u ludzi - VX-770 blokuje odpowiedź immunologiczną wywołaną aktywnością peptydu P31-43.

Nowe odkrycia sugerują, że CFTR może przeciwdziałac celiakii.